tooneelstukken ontleend, vooreerst zijne Griane, »eerst gespeelt ť Amstelredam (op de kamer in Liefde Bloeyende) sondaeghs voor kermis, 't jaer 1612, doch ghedruckt vier jaren nae dattet ghespeelt is”; en vervolgens zijnen Stommen Ridder (d. i. Palmerijn zelf), den 8sten Juni 1618, drie maanden vóór zijn' dood voltooid, na zijnen dood, doch nog in hetzelfde jaar, voor 't eerst vertoond op Coster's Academie, en in 1619 in druk verchenen.

Behalve de romans van Amadis en Palmerijn werden er nog enkele andere Spaansche werken uit de Fransche vertaling in het Nederlandsch overgebracht, zooals van den Jezuïet Baltasar Gracian (geb. 1601 † 1658 1) » De konst der wijsheit, getrocken uyt de Spaensche schriften van Gracian, in 't Fransch gebragt door Amelot de la Houssaie en nu vert. door M. Smallegange," 's Grav. 1696, herdrukt in 1700.

Eindelijk vermeld ik nog den door Le Sage in 1707 als Le diable boiteux omgewerkten roman van Luis Velez de Guevara (geb. 1570 † 1644), namelijk den Diable cojuelo, in 1641 in het licht gegeven a), die in 1732 ook te Amsterdam verscheen onder den titel: » De kreupele duyvel op eene aardige en belagchelijke wijze de hedendaegsche buitensporigheden , dewelcke in de Hoven der Vorsten, kerkelijke en wereltlijke bedieningen, als mede in de burgerlijke omgangen voorvallen , ontdekkende en bespottende. Doorgaans met seltsaame en wonderlijke liefdesgevallen doormengt, om zijne aardigheit uit het Spaans vertaald".

Als men nu bedenkt, dat bijna al deze werken hier grooten opgang maakten, dat sommige verscheidene uitgaven beleefden en de stof voor gevierde tooneelstukken leverden, dan zal men mij geen ongelijk geven, wanneer ik beweer, dat de invloed van de Spaansche letterkunde hier te lande allesbehalve gering mag geacht worden.

(Wordt vervolgd.)

III.

men

maar

Op geen gebied was de invloed van het Spaansch grooter, dan op dat van het tooneel. Geene andere Spaansche werken zijn hier meer vertaald, dan tooneelstukken. Men vergunne mij eene reeks van zulke treur- en blijspelen op te geven, maar houde het mij ten goede, dat ik ook nu weder op volledigheid geene aanspraak kan noch wil maken. Ik was toch tot niet veel meer in staat, dan tot het vergelijken van een zeker aantal Nederlandsche tooneelstukken met de inhoudsopgaven, die

van de Spaansche vinden kan bij Von Schack, Ticknor en Klein, en zal bij mijne opsomming menig werk achterwege noeten laten, dat kennelijk uit het Spaansch was overgenomen,

waarvan ik dat niet kon bewijzen, of anders dan door het karakter van het stuk in het licht te stellen , waarschijnlijk kon maken. Aan anderen zij het overgelaten door bestudeering van de Spaansche tooneelstukken zelf, die echter lang niet alle gemakkelijk te krijgen zijn, het vele, dat nog ontbreekt, aan te vullen.

Dat van de Spaansche tooneeldichten, die hier vertoond werden, Lope de Vega Carpio (geb. 1562 † 1635) het grootste deel zal geleverd hebben, kunnen wij wel vooraf vermoeden , en wordt ook bij nader onderzoek bevestigd. Zijn stuk Guardar

y guardarse werd reeds den 10den Febr. 1642 op het Amsterdamsche tooneel vertoond, als wij ten minste daarvoor mogen houden, wat onder den titel Mendosse opgegeven staat '); in elk geval werd in 1708 de vertaling er van door ,Constantia et Labore" uitgegeven onder den titel van Don Felix de Mendoza of de verwarde argwaan *). Zijne Laura perseguida 3)

werd in de vertaling van A. Karels van Germez of Zjermez onder den titel van Vervolgde Laura , blij-eindig treurspel '), den 13.len Maart 1645 ten tooneele gebracht ?).

Zeer veel opgang maakte de, den 3den Mei 1646 voor 't eerst vertoonde ), Gedwongen Vrient van Isak Vos “), eene vertaling van Lope de Vega's El amigo por fuerza , die door Dr. Lodewijk Meyer te lang wordt gevonden voor het tooneel, daar zij ongeveer 2500 verzen groot is en volgens hem een tooneelstuk niet langer behoort te zijn dan 2000 en niet korter dan 1500 versregels 5). Het stuk had verkort kunnen worden door weglating van een groot gedeelte uit het eerste bedrijf, „daar", zooals Andries Pels zegt, „Astolfo veel van 't voorige geschiede verhaaldt, dat om de Geschiedenisse, die vertoond wordt, te weeten niet noodig is.” 6). Nog een ander stuk heeft Isak Vos uit het Spaansch van Lope de Vega vertaald , namelijk La fuerza lastimosa 7), onder denzelfden titel: De beklaeglijeke dwang , blij-eyndende Treurspel, dat den 30sten Maart 1648 voor het eerst op den schouwburg werd vertoond 3) en minstens dertien uitgaven heeft beleefd"). Dat Vos evenwel het Spaansch niet machtig was, maar veeleer de berijmer dan de vertaler kan genoemd worden, blijkt uit de opdracht aan Jonker Adriaan Boelens, waarin hij zegt: „Dit spel is voor mij, door den Heer

Barokes, uit het Spaans vertaald, en van mij in Neerduits Rijm gebragt.” Uit naam van Nil Volentibus Arduum wordt er door David Lingelbach van gezegd , dat het »onordentlijk gesteld” is ?).

Beter wordt door Pels geoordeeld over het hofspel het Verwarde Hof door Leonard de Fuyter ?), vertaald uit het Spaansch van Lope de Vega, El palacio confuso 3), en voor het eerst den 19den September 1647 te Amsterdam vertoond '), al wordt het dan ook door Dr. Reinier van Diephout, een weinig bekend lid van N. V. A., gerekend tot die stukken , welke alleen kunnen boeien door » de vreemde en aangenaame voorvallen, die 'er in de Geschiedenisse zijn" 5).

Een ander stuk van Lope de Vega, La pobreza de Reynaldo8 6), aan

roman van L. Dominguez ontleend ), werd vertaald door Cornelis de Bie (geb. 1627) 8), onder den titel: Armoede van den graeve Florellus, oft lijden sonder wraeck, in 1671 te Antwerpen uitgegeven. Dezelfde Zuid-Nederlandsche dichter vertaalde ook van Lope de Vega El Gran Duque de Moscovia ') onder den titel » Den grooten hertoghe van Moskorien oft gheweldighe heerschappije, Blij-eyndich Treurspel; op het tooneel gebrocht tot Lier 1672" en later te Antwerpen uitgegeven ). Ook is ten minste één van de zoogenaamde autos sa

'

eenen

1) Zie Naauwkeurig on lerwijs in de Zooneelpoëzij, bl. 115.

2) De tweede vermeerderde en van veel fouten verbeterde druk verscheen te Amsterdam in 1656 8o; andere drukken zijn : Amst. 1665 8°, Amst. 1671 8°, Amst. 1679 8", Amst. 1699 8o, Amst. 1740 80.

3) Zie Von Schack, t. a. p. II p. 369.
4) Zie Wijbrands, t. a. p. bl. 259.
5) Zie Vaauwkeurig onderwijs in de Tooneelpoëzij, bl. 305.
6) Zie Von Schack, t. a. p. JI p. 329; Klein, t. a. p. X p. 493.

cramentales van Lope de Vega, namelijk El hijo prodigo '), door Cornelis de Bie vertaald en wel onder den titel: Den verloren sone Osias oft bekeerden sondaer, vertoond te Lier in 1678, uitgegeven te Antwerpen 1689. Van de vijf-en-veertig stukken door De Bie geschreven, die meest alle nog bestaan, terwijl van sommige nog maar alleen de titel bekend is, zullen wij spoedig nog een paar als vertalingen uit het Spaansch leeren kennen, maar ik twijfel niet, of bij nader onderzoek zouden bijna alle in het Spaansch kunnen weêrgevonden worden. Dat geldt ook van de stukken van De Bie's landgenoot Antonio Francisco Wouthers, die echter minder vruchtbaar was. Zijn treurspel De verliefde stiefmoeder, of de Gestrafte bloedschande, in 1655 te Antwerpen uitgegeven, is de vertaling van Lope de Vega's El castigo sin venganza ?).

Een van de bloedigste, men zou bijna kunnen zeggen onooglijkste stukken van Lope de Vega, La Reyna Juana de Napoles 3), is door H. de Graef en van wien kon men dat ook eerder dan van hem verwachten, zouden de leden van N. V. A zeggen vertaald onder den titel Joanna , koningin van Napels of den trotzen dwinger, treur-blij-eyndspel, den 17den Januari 1664 voor het eerst op den Amsterdamschen schouwburg vertoond“), en in 1669 voor de tweede, denkelijk ook laatste maal te Amsterdam gedrukt.

Verder worden opgegeven als uit het Spaansch van Lope de Vega vertaald het blijspel Den geheymen minnaar, den 18den Januari 1655 voor het eerst vertoond 5) en in hetzelfde jaar